Problematyka ochrony życia i zdrowia ludzkiego w prawie karnym

Redakcja naukowa: Piotr Góralski

Autorzy: Joanna Brzezińska, Anna Czwojda, Robert Fluder, Paulina Gadzińska, Piotr Góralski, Rajnhardt Kokot, Adam Kwieciński, Konrad Lipiński, Katarzyna Liżyńska, Rafał Majewski, Agnieszka Malicka, Kamila Mrozek, Piotr Ochman, Anna Płońska, Michał Sikora, Sylwia Skubisz-Ślusarczyk, Paweł Zagiczek, Iwona Zieniewicz

Życie i zdrowie człowieka należą do najważniejszych dóbr chronionych prawnie. Ochrona ta nie jest bynajmniej bezwzględna – istnieją sytuacje, w których zagrożenie wymienionych tu wartości, a nawet ich naruszenie nie stanowi zachowania karalnego. Okoliczność ta jest wynikiem uwzględnienia przez prawo karne szeregu czynników mających znaczenie dla ograniczenia owej ochrony – należeć tu będą w szczególności inne dobra człowieka, również podlegające ochronie, jak np. wolność, prawo do prywatności czy samostanowienia o sobie. Z kolei w przypadkach sankcjonowania zagrożeń lub naruszeń ludzkiego zdrowia i życia, wymiar kary spotykający sprawców tego typu zachowań bywa dalece zróżnicowany ze względu na pobudki, motywy oraz cele przyświecające ich działaniom, sposoby popełniania takich czynów oraz ich następstwa.

Omawiana tu problematyka, wymagająca często sięgnięcia do wiedzy z dziedzin pozaprawnych (np. kryminologii, psychologii lub psychiatrii) została zawarta w treści szesnastu artykułów naukowych poruszających aspekty karnomaterialne, procesowe, wykonawcze oraz prawnoporównawcze kryminalizacji i penalizacji stanów zagrożenia lub naruszenia ludzkiego zdrowia i życia. Ich autorami jest zespół Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Spis treści
Uwagi o „znamionach szczególnych” w strukturze zabójstw kwalifikowanych (Joanna Brzezińska)
I. Ocenność „znamion szczególnych”
II. Aspekty temporalne
III. Strona podmiotowa
IV. Wnioski
Uwagi dotyczące pojęcia „silne wzburzenie usprawiedliwione okolicznościami zdarzenia”, jako znamienia tzw. zabójstwa w afekcie (art. 148 § 4 k.k.) (Anna Czwojda)
I. Uwagi ogólne
II. Pojęcie „silnego wzburzenia”
III. Okoliczności usprawiedliwiające silne wzburzenie
IV. Kwestia współwystąpienia afektu z ograniczeniem poczytalności w stopniu znacznym
V. Konkluzje
Namowa i pomoc do targnięcia się na własne życie – zagadnienia wybrane (Robert Fluder)
I. Uwagi wstępne – skala problemu samobójstwa
II. Charakterystyka przepisu art. 151 k.k.
III. Podmiot i przedmiot czynności wykonawczej przestępstwa opisanego w art. 151 k.k.
IV. Namowa do targnięcia się na własne życie
V. Udzielenie pomocy doprowadzające do aktu samobójczego
VI. Strona podmiotowa i formy stadialne przestępstwa z art. 151 k.k.
VII. Formy zjawiskowe przestępstwa namowy lub pomocy do samobójstwa
VIII. Podsumowanie
Niezachowanie ostrożności wymaganej w danych okolicznościach jako znamię nieumyślnego spowodowania śmierci człowieka (art. 155 k.k.) na tle orzecznictwa sądowego (Paulina Gadzińska)
I. Uwagi wstępne
II. Niezachowanie ostrożności wymaganej w danych okolicznościach (art. 155 w zw. z art. 9 § 2 k.k.)
III. Zachowania sprawcy realizujące znamię czynu zabronionego w postaci niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, skutkujące nieumyślnym spowodowaniem śmierci człowieka
IV. Zachowania sprawcy, stanowiące nieumyślne spowodowanie śmierci, jako znamię kwalifikujące innych typów czynów zabronionych, niż czyn z art. 155 k.k.
V. Uwagi końcowe
Wykładnia znamion zabójstwa eutanatyczngo (art. 150 k.k.) w świetle orzecznictwa sądowego (Piotr Góralski)
I. Uwagi wstępne
II. Kwestie problemowe dotyczące zabójstwa eutanatycznego sformułowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego w okresie międzywojennym
III. Współczesne orzecznictwo sądów dotyczące kwestii problemowych powstających na tle wykładni znamion zabójstwa eutanatycznego
IV. Podsumowanie
Zabójstwo powrotne czy powrotność do zabójstwa – uwagi na tle art. 148 § 3 in medio k.k. (Rajnhardt Kokot)
Obligatoryjne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności (art. 150 k.k.w.) w świetle poglądów doktryny i orzecznictwa (Adam Kwieciński, Kamila Mrozek)
Zwiększenie stopnia narażenia człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia jako przesłanka przypisania skutku przestępstwa z art. 160 k.k. (Konrad Lipiński)
Narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia w warunkach bójki (Katarzyna Liżyńska)
Życie i zdrowie jako uboczny przedmiot ochrony przestępstw przeciwko mieniu w kodeksie karnym z 1997 r. (Rafał Majewski)
Uszkodzenie ciała pacjenta w warunkach zabiegu leczniczego jako przykład przestępstwa przeciwko zdrowiu w niemieckim prawie karnym (Agnieszka Malicka)
Z problematyki ochrony zdrowia w pozakodeksowym prawie karnym (Piotr Ochman)
I. Uwagi ogólne
II. Uwagi szczegółowe
a. Rozproszona typizacja przestępstw przeciwko zdrowiu
b. Potrzeba systematyzacji pozakodeksowych przestępstw przeciwko zdrowiu
c. Kryteria systematyzacji przestępstw przeciwko zdrowiu
d. Zakres kryminalizacji przestępstw przeciwko zdrowiu w pozakodeksowym prawie karnym
e. Rodzaje przestępstw przeciwko zdrowiu w pozakodeksowym prawie karnym
III. Uwagi końcowe
Ochrona zdrowia w prawie o wykroczeniach na przykładzie wykroczenia z art. 110 k.w. (Anna Płońska)
Przestępstwo spowodowania średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu – rozgraniczenie w doktrynie i orzecznictwie sądowym (Michał Sikora)
I. Uwagi wstępne
II. Podstawy ustalenia tzw. lekkiego uszkodzenia ciała (art. 157 § 2 k.k.)
III. Analiza znamion przestępstwa tzw. średniego uszkodzenia ciała (art. 157 § 1 k.k.)
IV. Podsumowanie
Aspekty prawno-kryminalistyczne oraz psychologiczne ochrony zdrowia małoletniego świadka przed wpływem negatywnych czynników procesowych (Sylwia Skubisz-Ślusarczyk, Iwona Zieniewicz)
I. Uwagi wstępne
II. Ochrona małoletniego świadka w postępowaniu karnym – perspektywa prawna
a. Ochrona prawna małoletniego świadka przed rozpoczęciem postępowania karnego
b. Ochrona prawna małoletniego świadka w trakcie trwania postępowania karnego
c. Ochrona prawna małoletniego świadka po zakończeniu postępowania karnego
III. Ochrona małoletniego świadka w postępowaniu karnym – perspektywa psychologiczna
a. Ochrona zdrowia psychicznego małoletniego świadka przed rozpoczęciem postępowania karnego
b. Ochrona zdrowia psychicznego małoletniego świadka w trakcie trwania postępowania karnego
c. Ochrona zdrowia psychicznego małoletniego świadka po zakończeniu postępowania karnego
IV. Podsumowanie
Problematyka zgody dysponenta dobra prawnego w kontekście przestępstwa narażenia na zarażenie wirusem HIV (art. 161 k.k.) (Paweł Zagiczek)
I. Uwagi wstępne
II. Istota przestępstwa narażenia na zarażenie wirusem HIV
III. Problematyka zgody dysponenta dobra prawnego w polskim systemie prawa karnego
IV. Znaczenie zgody dysponenta dobra prawnego chronionego przepisem art. 161 k.k. na spowodowanie narażenia zarażeniem wirusem HIV