System ochrony prawnej w Unii Europejskiej, tom V, wydanie 2

Redakcja naukowa: Anna Wyrozumska

Autorzy: Anna Wyrozumska, Marcin Górski, Michał Kaszubski, Izabela Skomerska-Muchowska

Publikacja poświęcona jest sposobom i formom dochodzenia roszczeń opartych na prawie Unii przez państwa członkowskie, instytucje oraz osoby fizyczne i prawne. System skarg i procedur przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz dochodzenie roszczeń przed sądami krajowymi.

Omówiono zawiłości struktury sądów UE oraz autonomii proceduralnej państw członkowskich. Książka prezentuje najważniejsze procedury, które można uruchomić przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej w celu wymuszenia przestrzegania prawa Unii, kontroli legalności aktów wydawanych przez instytucje i dochodzenia odszkodowania za szkody wynikające z naruszeń prawa Unii. Przedstawiono także, w jaki sposób i przed jakimi organami można powołać się na naruszenia praw podstawowych przysługujących jednostce.

W tomie zamieszczono obszerne fragmenty orzeczeń, głównie Trybunału Sprawiedliwości. Dziedzina prawa Unii omówiona w niniejszym tomie opiera się przede wszystkim na Traktatach założycielskich (Traktacie o Unii Europejskiej i Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej), a także na orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. W orzeczeniach Trybunał interpretuje i rozwija prawo Unii.

Książka omawia następujące zagadnienia:

• System sądowniczy Unii Europejskiej, obejmujący: jurysdykcję Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, funkcjonowanie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Trybunał Sprawiedliwości, Sąd, strony i inni uczestnicy postępowania, wykonanie orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, postępowanie, rodzaje orzeczeń, postępowania dotyczące zapadłych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, koszty postępowania;
• Dochodzenie roszczeń opartych na prawie Unii Europejskiej przed sądami krajowymi, a w nim między innymi: podstawowe zasady działania prawa Unii ustanowione przez orzecznictwo, autonomia proceduralna państw członkowskich a obowiązek zapewnienia skutecznej ochrony sądowej, zgodność krajowych przepisów dotyczących dochodzenia roszczeń z zasadami ogólnymi, prawo do zwrotu opłaty/cła/podatku pobranych niezgodnie z prawem Unii, wymogi dotyczące decyzji administracyjnych (prawo do należytego uzasadnienia i uchylenia ostatecznej decyzji), prawo do odpowiedniej, proporcjonalnej i skutecznej sankcji, prawo do odszkodowania za szkody spowodowane naruszeniem prawa Unii przez państwo członkowskie, prawo do środków tymczasowych;
• Skargi wymuszające przestrzeganie prawa Unii Europejskiej przez państwa członkowskie, a w tym: skargi przeciwko państwu członkowskiemu na podstawie artykułów 258–260 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przedmiot postępowania, postępowanie na podstawie artykułu 258 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postępowanie na podstawie artykułu 259 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, postępowanie na podstawie artykułu 260 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, niektóre polskie sprawy rozstrzygane w trybie artykułu 226 Traktatu;
• Kontrola legalności aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej – stwierdzanie nieważności, a w niej między innymi: skarga o stwierdzenie nieważności aktu instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej Unii na podstawie artykułu 263 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, charakter skargi i jej przedmiot, akty podlegające zaskarżeniu, zakres podmiotowy skargi – legitymacja bierna, zakres podmiotowy skargi – legitymacja czynna, kryteria formalne skargi, przesłanki nieważności, termin na wniesienie skargi, skutek stwierdzenia nieważności, akty nieistniejące;
• Incydentalna kontrola legalności aktów na podstawie artykułu 277 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, a w tym między innymi: regulacja, zakres incydentalnej kontroli legalności aktów o zasięgu ogólnym, akty podlegające kontroli, podmioty uprawnione do podniesienia zarzutu, przesłanki nieważności, skutki orzeczenia;
• Kontrola legalności bezczynności instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej, obejmująca: skargę na bezczynność instytucji na podstawie artykułu 265 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, regulację, charakter skargi i jej przedmiot, zakres podmiotowy skargi – legitymacja bierna, zakres podmiotowy skargi – legitymacja czynna, pojęcie bezprawnej bezczynności, wezwanie instytucji, organu lub jednostki organizacyjnej do działania, dopuszczalność przekształcenia skargi na bezczynność w skargę o stwierdzenie nieważności;
• Odpowiedzialność odszkodowawcza Unii Europejskiej, a w niej między innymi: skarga odszkodowawcza przeciwko Unii, regulacja, cel, przedmiot i charakter skargi odszkodowawczej przeciwko Unii, odpowiedzialność kontraktowa Unii, termin przedawnienia, zakres podmiotowy – legitymacja bierna, zakres podmiotowy – legitymacja czynna, przesłanki odpowiedzialności deliktowej, ciężar dowodu, odpowiedzialność za szkody spowodowane przez funkcjonariuszy Unii podczas wykonywania ich funkcji, konkurencyjna odpowiedzialność państw członkowskich;
• Pytania prejudycjalne sądów krajowych, a w tym: podstawa prawna procedury pytań prejudycjalnych, funkcja pytań prejudycjalnych, wniosek o wydanie orzeczenia prejudycjalnego a procedura krajowa, podmioty uprawnione do zwracania się z pytaniem prejudycjalnym, przedmiot pytań prejudycjalnych, zakres swobody sądów krajowych, obowiązek sądów zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym, skutki orzeczenia prejudycjalnego.

Tom ten wchodzi w skład serii podręczników „System prawa Unii Europejskiej”, które Instytut Wydawniczy EuroPrawo publikuje od 2009 r. Autorami wszystkich publikacji są wybitni specjaliści z zakresu prawa UE i prawa międzynarodowego, wywodzący się ze środowiska akademickiego oraz reprezentujący instytucje unijne i urzędy krajowe zajmujące się w Polsce sprawami Unii Europejskiej.